Mogelijkheden voor discriminatie als strafverzwarende grond bij geweldsdelicten verkend
Bij geweldsdelicten waar mogelijk sprake is van discriminatie als motief komt die discriminatie niet altijd aan het licht. Daardoor leidt het niet altijd tot een hogere straf. Om erachter te komen of dit in andere landen wel het geval is, en hoe dit geregeld is, onderzocht de Universiteit Leiden in opdracht van het WODC op welke wijze België, Duitsland, Frankrijk, Ierland en Italië discriminatie als strafverzwarende omstandigheid betrekken bij het bepalen van de straf, en welke voor- en nadelen dat met zich meebrengt.
In de vijf strafrechtsstelsels wordt het discriminatieaspect verschillend afgebakend. België, Frankrijk en Italië kennen een wettelijke regeling op basis waarvan het mogelijk is om een delict, begaan met een discriminatie als motief, zwaarder te bestraffen. In Duitsland kan het discriminatieaspect langs de weg van een ‘mensminachtend motief’ door de rechter bij de straftoemeting worden betrokken. In Ierland is nog geen wettelijke regeling op dit punt. Wel heeft de rechter een grote vrijheid om het discriminatieaspect te laten meewegen. Dat dit onderwerp in alle onderzochte landen op de agenda staat, is te zien aan de herzieningen en nieuwe regelingen die er op dit gebied in de afgelopen jaren zijn geweest. Naast wetten zijn er ook beleid(swijzigingen) in de verschillende landen. In het onderzoek worden de voor- en nadelen van dit beleid behandeld.
Beleidswijzigingen bij politie en OM
Het onderzoek laat zien dat het discriminatieaspect van strafzaken niet altijd aan het licht komt. Zo zijn er drempels voor slachtoffers om discriminatoir gemotiveerde strafbare feiten te melden bij de politie. Ook worden gedane meldingen niet altijd doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie. Daardoor bereiken zaken met een discriminatieaspect soms niet de rechter. Als ze daar wel komen, kan het discriminatieaspect vaak moeilijk worden bewezen. Dit knelpunt wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan diepgaand onderzoek en dus aan deugdelijke bewijsmiddelen en een tekort aan gespecialiseerde onderzoekers. De onderzoekers benadrukken dat ook beleidswijzigingen op het niveau van de politie en het Openbaar Ministerie eraan kunnen bijdragen dat de rechter beter in staat wordt gesteld om het discriminatieaspect te betrekken in de strafoplegging.
Schakels
De onderzoekers concluderen dat discriminatie als strafverzwarende omstandigheid opnemen in de wet niet op zichzelf staat, maar een schakel is die van invloed is op andere schakels in de justitieketen. Invloed via een wettelijke regeling voor de straftoemetingsbeslissing van de rechter kan een signaal en stimulans zijn voor andere schakels om voldoende aandacht te besteden aan het discriminatieaspect in een strafzaak. Tegelijkertijd biedt een wettelijke status van het discriminatieaspect als strafverhogende omstandigheid geen garantie dat dit aspect (voldoende) wordt betrokken bij het bepalen van de straf.