Hoe kan meldingsbereidheid onder veroordeelden met zelfmeldstatus worden verhoogd?
Minder dan de helft van de veroordeelden met een zelfmeldstatus maakt gebruik van de mogelijkheid om zich vrijwillig te melden voor de gevangenisstraf. Ondanks dat zelfmelden voordelen kent, spelen factoren als verslavingsproblematiek, taalbarrières en zorgtaken van de veroordeelden een cruciale rol bij de beslissing om zichzelf te melden of niet. In het onderzoek is gekeken naar de redenen achter de geringe bereidheid en hoe die verhoogd kan worden. Er is meer individuele aandacht voor een veroordeelde met zelfmeldstatus nodig om de meldingsbereidheid voor de gevangenisstraf te verhogen. Dat is één van oplossingrichtingen die Dialogic aandraagt, na onderzoek uitgevoerd in opdracht van het WODC.
Veroordeelden die een vrijheidsstraf moeten ondergaan in de gevangenis, kunnen worden opgeroepen om zichzelf op een vastgestelde datum bij een vastgestelde gevangenislocatie te melden (‘veroordeelden met een zelfmeldstatus’). Minder dan de helft (ca. 45%) maakt daar gebruik van. Voor dit onderzoek zijn wel-zelfmelders en niet-zelfmelders gevraagd naar verschillende factoren die de beslissing beïnvloeden om zich te melden of niet. De meeste wel-zelfmelders gaven aan dat ze, na het ontvangen van de oproep, niet eens overwogen hebben om hier geen gehoor aan te geven. De meest genoemde reden bij de niet-zelfmelders is dat ze de brief niet hebben ontvangen. Dit is te verklaren doordat niet-zelfmelders vaker geen vast woonadres hebben.
Redenen bereidheid zelfmelden
De grootste winst voor het verhogen van de meldingsbereidheid is te behalen door het vergroten van het bereik van de zelfmeldoproep. Persoonlijk en proactief contact biedt veel mogelijkheden om ondersteuning op maat te bieden (een pilot in de drie noordelijke provincies liet hier al veelbelovende resultaten op zien). Daarnaast zou flexibiliteit rondom de zelfmelddatum en gevangenislocatie de meldingsbereidheid onder deze groep verhogen. Het meer belichten van de voordelen van zelfmelden in de zelfmeldoproep (bijvoorbeeld door ze duidelijk tegenover de nadelen te zetten) zou veroordeelden die twijfelen, mogelijk over de streep kunnen trekken. Praktische voordelen, zoals het mee kunnen nemen van sigaretten en je eigen verzorgingsproducten, kunnen soms de doorslag geven in rationale afwegingen.
Meer persoonlijk en proactief contact nodig
De grootste winst voor het verhogen van de meldingsbereidheid is te behalen door het vergroten van het bereik van de zelfmeldoproep. Persoonlijk en proactief contact biedt veel mogelijkheden om ondersteuning op maat te bieden (een pilot in de drie noordelijke provincies liet hier al veelbelovende resultaten op zien). Daarnaast zou flexibiliteit rondom de zelfmelddatum en gevangenislocatie de meldingsbereidheid onder deze groep verhogen. Het meer belichten van de voordelen van zelfmelden in de zelfmeldoproep (bijvoorbeeld door ze duidelijk tegenover de nadelen te zetten) zou veroordeelden die twijfelen, mogelijk over de streep kunnen trekken. Praktische voordelen, zoals het mee kunnen nemen van sigaretten en je eigen verzorgingsproducten, kunnen soms de doorslag geven in rationale afwegingen.
Zelfmelden biedt voordelen
Het Administratie- en Informatiecentrum voor de Executieketen (AICE) bepaalt per casus of de zelfmeldstatus wel of niet wordt toegekend. Als een veroordeelde zich niet op de voorgeschreven datum meldt bij de gevangenis die in de oproepbrief staat, verliest deze persoon de zelfmeldstatus. De veroordeelde kan dan op elk moment worden aangehouden door de politie. Zelfmelden biedt daarom voordelen voor de veroordeelde, zoals meerdere weken van te voren weten wanneer de detentie zal plaatsvinden en directe plaatsing in het plusprogramma bij een gevangenislocatie in de buurt van de woonplaats. Daarnaast kan Dienst Justitiële Inrichtingen zich beter voorbereiden op de komst van een gedetineerde, wat plannings- en efficiëntievoorden met zich meebrengt.