Leren van internationale ontwikkelingen in cannabisbeleid
Hoewel Nederland decennialang een internationaal unieke positie had met het gedogen van cannabisverkoop en -gebruik, hebben inmiddels diverse landen cannabis gelegaliseerd en zijn verscheidene andere landen dit van plan. RAND Europe en het Trimbos-instituut brachten in opdracht van het WODC in kaart wat de internationale ontwikkelingen zijn op het terrein van cannabisbeleid voor recreatief gebruik sinds 2010. Dit heeft relevante inzichten en aandachtspunten voor het huidige en toekomstige Nederlandse cannabisbeleid opgeleverd.
Internationale ontwikkelingen cannabisbeleid
Sinds 2010 hebben zich wereldwijd, met name in Noord- en Latijns-Amerika, relevante ontwikkelingen op het terrein van cannabisbeleid voor recreatief gebruik voorgedaan. Zo legaliseerden de Amerikaanse staten Colorado en Washington in 2012 als eerste jurisdicties de teelt en distributie van cannabis voor recreatief gebruik. Een jaar later was Uruguay het eerste land dat cannabis op nationaal niveau legaliseerde. Canada volgde in 2018 met wetgeving op federaal niveau, waarbij provincies en overige territoria veel autonomie kregen voor de invulling van het beleid. Ook in Europa deden zich de afgelopen jaren relevante ontwikkelingen voor. Zo was Malta in 2021 de eerste lidstaat van de Europese Unie waar teelt en distributie van cannabis – beperkt – werden gelegaliseerd. Twee jaar later werd in Luxemburg thuisteelt van cannabis gelegaliseerd. Op 1 april 2024 is in Duitsland een nieuwe cannabiswet ingevoerd waarmee cannabisteelt en -distributie gedeeltelijk zijn gelegaliseerd.
Aanbodmodellen
De in Europa geïntroduceerde ‘aanbodmodellen’ gaan uit van kleinschalige thuisteelt of niet-commerciële verenigingen ofwel ‘cannabisclubs’. Aan thuisteelt worden doorgaans restricties opgelegd ten aanzien van het aantal planten per volwassene en/of per huishouden. Thuisteelt is ook gelegaliseerd in Uruguay, Zuid-Afrika, de meeste Canadese provincies en territoria en het overgrote deel van de Amerikaanse staten waar cannabis is gelegaliseerd.
De meeste Amerikaanse staten en Canadese provincies met legale cannabis hebben daarnaast gekozen voor een commercieel model met telers en shops die winst mogen maken. In Uruguay wordt cannabis verkocht door apotheken, opererend in een streng gereguleerde omgeving. In Europa worden vooralsnog geen verkooppunten toegestaan. In dat opzicht is Nederland dus nog steeds uniek.
Aanbevelingen
De onderzoekers doen een groot aantal aanbevelingen over hoe beleidsmakers tot een door de wetenschap geïnformeerd beleid ten aanzien van de regulering van cannabis kunnen komen. De aanbevelingen hebben betrekking op het proces van beleidsvorming en niet op specifieke beleidskeuzes. Eén van de aanbevelingen is het nemen van voldoende tijd voor de implementatie van nieuw beleid zodat ook handhaving- en toezichtinstanties de tijd krijgen om nieuwe regelgeving te analyseren. Ook wordt aanbevolen om een gefaseerde implementatie van nieuw beleid te overwegen, zodat kan worden bijgestuurd op basis van inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en beleidsevaluaties.