Vooral ontwikkelingen in jeugdbeschermingsmaatregelen interessant voor verdiepend onderzoek
Uit verkennend onderzoek blijkt dat het aantal jeugdbeschermingsmaatregelen in de periode 2021 tot en met begin 2024 is afgenomen, maar de lengte van deze maatregelen neemt wel toe. Het aantal jeugdreclasseringstrajecten loopt in dezelfde periode eerst ook iets terug, maar neemt vanaf begin 2023 weer toe. En de lengte van jeugdreclasseringstrajecten neemt juist af en niet toe. Met het oog op het berekenen van de benodigde capaciteit in deze ketens, is in dit onderzoek gekeken welke factoren volgens professionals de ontwikkelingen van de afgelopen jaren verklaren. Vooral op het gebied van jeugdbeschermingsmaatregelen biedt het aanknopingspunten voor verdiepend onderzoek dat volgt.
Een directe aanleiding van het onderzoek was de landelijke daling in het volume van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten sinds 2019, die nog nauwelijks verklaard kon worden. Om goede inschattingen te kunnen maken voor de benodigde capaciteit in de toekomst, is meer inzicht nodig. De Universiteit Leiden onderzoekt in opdracht van het WODC welke factoren de volumeontwikkeling in jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten kunnen verklaren en bruikbaar zijn voor verdere beleidsvorming. Deze tussenrapportage doet verslag van een eerste verkenning van de cijfers over de volumeontwikkeling en de verklaringen die professionals daarvoor aandragen.
Ontwikkelingen in 2021–2024
Het aantal jeugdbeschermingsmaatregelen is in deze periode met 16,9% afgenomen. Het aantal ondertoezichtstellingen daalde met 18,9%, het aantal voogdijmaatregelen met 12,6%.
Het aantal jeugdreclasseringstrajecten nam in deze hele periode af met 3,7%, maar nam van begin 2023 tot begin 2024 juist weer met 6,4% toe. De lengte van jeugdbeschermingsmaatregelen werd groter terwijl die van jeugdreclasseringstrajecten juist kleiner werd. We zien bij jeugdreclasserings-trajecten dus een tegenovergesteld patroon dan bij jeugdbeschermingsmaatregelen.
Verklarende factoren
Via vragenlijsten en een focusgroep van professionals zijn verschillende categorieën van factoren opgehaald als verkennende verklaring voor de volumeontwikkelingen in jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten. Bij jeugdbeschermingsmaatregelen variëren deze van onder meer uitvoerings- en ketenproblemen tot een vergrote inzet van de vrijwillige hulp, een toegenomen kritische houding ten opzichte van jeugdbeschermingsmaatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen (waaronder de kritiek op de uithuisplaatsing van kinderen in de toeslagenaffaire.) Veel van de factoren en categorieën blijken nauw met elkaar samen te hangen en zijn onderling van invloed op elkaar. Bij jeugdreclassering was het aantal respondenten klein en liepen de reacties over mogelijke factoren (veel) verder uiteen dan bij jeugdbescherming. Ook was het zo dat een meerderheid van de professionals een daling in het aantal jeugdreclasseringstrajecten niet herkende.
Vervolgonderzoek
Dit verkennende onderzoek geeft vooral inzicht in welke factoren mogelijk ten grondslag liggen aan de volumeontwikkeling in jeugdbeschermingsmaatregelen. In het verdiepende deel van het onderzoek worden deze eerste verklaringen voor de daling van het aantal jeugdbeschermingsmaatregelen verder onderzocht. Het vervolgonderzoek zal bestaan uit kwantitatieve en kwalitatieve verdieping, een verklarende analyse en een prognose van de ontwikkelingen in de komende twee à drie jaar. Op grond van de resultaten uit dit verkennende onderzoek is ervoor gekozen om het verdiepende onderzoek alleen te richten op jeugdbeschermingsmaatregelen.