Draagkracht verdachte niet altijd meegewogen bij opleggen geldboete
Wanneer een verdachte een geldboete opgelegd krijgt, kan met behulp van het draagkrachtbeginsel rekening worden gehouden met de financiële situatie van de verdachte. Zodoende kan de rechter komen tot een passende en proportionele straf.
In de praktijk is echter niet duidelijk hoe draagkracht moet worden vastgesteld. Ook heeft de rechter vaak geen objectieve gegevens om de draagkracht van een verdachte te onderbouwen. Dit gebrek aan houvast brengt de kans op rechtsongelijkheid met zich mee. Dat blijkt uit onderzoek van DSP-groep in opdracht van het WODC.
Hoewel draagkracht in strafzaken regelmatig aan de orde wordt gesteld, wordt in het ene geval alleen geconstateerd dat er geen aanwijzingen zijn dat de verdachte onvoldoende draagkrachtig is, terwijl in het andere geval de rechter daadwerkelijk nader onderzoek doet naar de draagkracht. De wijze waarop dat onderzoek wordt uitgevoerd loopt sterk uiteen.
De praktijk
Wanneer sprake is van een verdachte met weinig draagkracht, wordt vaak eerst onderzocht of de boete in termijnen betaald kan worden of dat in plaats van een boete een taakstraf kan worden opgelegd. Ook wordt regelmatig de geldboete geheel of gedeeltelijk voorwaardelijk opgelegd. Pas in laatste instantie wordt strafmatiging toegepast of geen boete opgelegd vanwege te geringe draagkracht. Verdachten met grote draagkracht krijgen in de praktijk nauwelijks hogere geldboetes opgelegd dan de standaardboetes.
Methodes om draagkracht objectief vast te stellen
De onderzoekers pleiten ervoor om óf in het vervolg af te zien van verdere toepassing van het draagkrachtbeginsel bij het opleggen van boetes óf de toepassing van het draagkrachtbeginsel te systematiseren en te objectiveren. De onderzoekers noemen twee methodes om draagkracht objectief te meten. Ook noemen ze methodes waarmee draagkracht systematisch kan worden gehanteerd bij de straftoemeting. De voorkeur ligt bij de beslagvrijevoet-methode. Deze methode is relatief eenvoudig en kan bovendien volledig geautomatiseerd worden uitgevoerd.