Terugkeer

Vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf bevinden zich veelal in een kwetsbare situatie. Zij komen niet in aanmerking voor voorzieningen, zoals huisvesting en een uitkering, en kunnen niet legaal in Nederland werken. Voor velen is het voorzien in basisbehoeften als levensonderhoud, onderdak en medische zorg een voortdurende bron van zorg en spanning. Onrechtmatig verblijf gaat tevens veelal gepaard met angst voor contact met overheidsinstanties. Dat maakt deze groep moeilijk bereikbaar voor de overheid. Deze angst kan hen er van weerhouden hulp te vragen wanneer dit nodig is. Dit laatste kan leiden tot criminaliteit om te overleven en tot risico’s voor de volksgezondheid. De kwetsbare situatie waarin vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf zich bevinden vergroot ook de kans op uitbuiting en misstanden, waarmee zij slachtoffer worden van crimineel handelen door anderen.

Om toegesneden hulp te kunnen bieden is het van belang in contact te staan met verschillende groepen ongedocumenteerden en inzicht te hebben in de zorgen die er zijn en de behoeften die er leven. Dit contact is ook van belang om vreemdelingen voor wie rechtmatig verblijf geen optie is gericht bij te kunnen staan in de knelpunten die hen mogelijk weerhouden terug te keren. Mogelijk zijn er bepaalde achtergrondkenmerken die zich vertalen in specifieke zorgen, behoeften en mogelijke drempels voor vertrek. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan leeftijd (ouderen, minderjarigen), medische conditie en migratiegeschiedenis. Er is echter relatief weinig bekend over de samenstelling en de achtergrond van de groep vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf in Nederland en de wijze waarop zij zich in sociaal en economisch opzicht staande weten te houden.

In opdracht van het WODC onderzoekt de Universiteit van Utrecht of er zich onder vreemdelingen zonder rechtmatig verblijf zorgen en behoeften aandienen die vragen om meer toegespitst beleid voor bepaalde subgroepen. Daarnaast wordt een nieuwe omvangschatting uitgevoerd van het aantal vreemdelingen dat in Nederland onrechtmatig verblijft. Sinds de laatste schatting uit 2020 zijn er ontwikkelingen geweest, zoals de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne, die van invloed kunnen zijn op dat aantal. Een nieuwe omvangschatting levert een geactualiseerd beeld op van de ontwikkeling van het aantal onrechtmatig in Nederland verblijvende vreemdelingen.

Schatting van het aantal onrechtmatig verblijvende vreemdelingen 2024
Kwalitatief onderzoek onrechtmatig verblijvende vreemdelingen

Zie ook eerder onderzoek
Nieuwe schatting onrechtmatig in Nederland verblijvende vreemdelingen voor de periode medio 2017 – medio 2018
 

Artikel 61 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw2000) stelt dat een vreemdeling die niet, of niet langer rechtmatig in Nederland verblijft het land uit eigen beweging dient te verlaten. Het streven van de Nederlandse overheid is dat vreemdelingen die niet in Nederland mogen blijven bij voorkeur zelfstandig het land verlaten. Het realiseren van zelfstandige terugkeer van vertrekplichtige vreemdelingen blijkt in de praktijk echter niet eenvoudig. Bij de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) bestaat daarom de behoefte om te bezien of de afwegingen, van vreemdelingen die wel bereid zijn te vertrekken, aanvullende inzichten bieden ten behoeve voor de huidige activiteiten en maatregelen aan vrijwillig vertrek.

Aan de hand van een plan- en procesevaluatie beoogt het onderzoek inzicht te bieden in de bijdrage die de aanpak van de DT&V volgens betrokkenen levert aan de bereidwilligheid van vreemdelingen die Nederland dienen te verlaten terug te keren naar het land van herkomst. Dit onderzoek wordt door de Migration Policy Institute Europe uitgevoerd.

Plan- en procesevaluatie maatregelen DT&V gericht op vrijwillig vertrek

Tweede deel van dit onderzoek. 

Terugkeerbeleid nav Commissie van Zwol en/of de Beleidsdoorlichting met focus op inbewaringstelling van vreemdelingen in andere Europese landen