Verschillende redenen waarom minderjarige vluchtelingen naar Nederland komen
Op dit moment vraagt een groot aantal minderjarige vluchtelingen in Nederland asiel aan. De vraag is wat de reden is van die piek. En waarom deze jongeren in Nederland terechtkomen. De onderzoekers van het WODC laten met dit korte onderzoek zien dat de jongeren vaak zonder vooropgezet plan hun land uitvluchten. Er zijn verschillende redenen dat zij uiteindelijk naar Nederland komen, maar die keuze wordt meestal pas onderweg gemaakt. En soms is het ook gewoon toeval.
De huidige piek in het aantal Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) dat asiel aanvraagt in Nederland is niet uitzonderlijk. In 2000 en 2015 was ook een piek te zien, waarna een daling volgde. De piek legt echter druk op de opvangcapaciteit en begeleiding van uitvoerende instanties als het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en Nidos. Om te achterhalen waarom deze jongeren nu naar Nederland komen, sprak het WODC met 14 experts vanuit een breed aantal organisaties die zelf in nauw contact met deze jongeren staan of onderzoek doen naar deze groep. Daarnaast deden de onderzoekers een quick-scan van recente literatuur op dit onderwerp.
Wie zijn die jongeren die naar Nederland komen?
In 2022 kwamen er 4.205 gevluchte alleenstaande minderjarigen naar Nederland en in 2023 (t/m november) waren dat er 5.412 (ter vergelijking: in 2000 6.705, in 2015 3.860). Als het gaat om het land van herkomst zijn er door de jaren heen flinke verschillen te zien. In 2000 vluchtten de meeste jongeren uit Sierra Leona, Angola en Guinee. In 2015 kwam het grootste deel uit Syrië, Eritrea en Afghanistan. Vanaf 2022 zijn daar Somalië, Jemen, Soedan en Irak bijgekomen. De redenen dat jongeren hun land ontvluchten zijn over het algemeen vergelijkbaar met die van volwassenen (over het algemeen i.v.m. onveiligheid). Wel geldt dat minderjarige vluchtelingen, in in vergelijking met volwassenen, vaker door meerdere Europese landen reizen. Als minderjarige kunnen zij niet worden teruggestuurd naar het eerste EU-land waar ze aankwamen of asiel hebben aangevraagd (Dublin-verordening). En als adolescenten zijn zij, in vergelijking met volwassenen, vaak beter in staat door te zetten tijdens de steeds gevaarlijker wordende reis.
Mogelijke verklaringen voor huidige toename in minderjarige vluchtelingen
De huidige piek kan komen omdat er steeds meer landen van herkomst zijn waar het onveiliger is geworden, bijvoorbeeld door oorlogen en etnische conflicten. Daarbij worden ook de omliggende regio’s waar de jongeren als eerste opvang zoeken steeds onveiliger voor ze, onder andere door discriminatie en verminderde toekomstmogelijkheden daar. Daarnaast is er een gebrek aan internationale hulp. Sommige jongeren zochten eerder asiel in Oost-Europa en Griekenland, maar ook daar voelen ze zich niet meer veilig. Ze trekken daarom richting West-Europa. Andere oorzaak van de piek kan liggen in het feit dat de jongeren nu door strengere grenscontroles vaak langer dan eerder onderweg zijn (1,5 tot 3 jaar). De inhaalslag openbaart zich nu in een piek.
Meerdere redenen om naar Nederland te komen
Er zijn verschillende redenen waarom gevluchte jongeren in Nederland terechtkomen. De meeste jongeren hadden bij vertrek niet dat plan. (Uitzondering zijn de Syrische jongeren, zij winnen vaak voor hun vlucht al veel informatie in en vaak kiezen zij dan om naar Nederland te komen.) De route die de jongeren afleggen is complex en de bestemming wijzigt regelmatig gedurende de reis. Ze bepalen dat op basis van hun ervaringen met het land waar ze zijn, bijvoorbeeld de aan- of afwezigheid van bekenden, veiligheid en kansen die ze in een land krijgen. Het komt ook voor dat ze een tip volgen van een mensensmokkelaar, leeftijdsgenoten of anderen die zij toevallig ontmoeten. Ook horen ze onderweg positieve dingen over Nederland, zoals dat het er veilig is, mensenrechten er belangrijk gevonden worden en het goede toekomstmogelijkheden heeft als het gaat om onderwijs en werk. Daarnaast speelt de aanwezigheid van familie of landgenoten in een land een grote rol.
Komst naar Nederland soms ook gewoon toeval
Een deel van de jongeren komt per toeval in Nederland terecht. Ze sluiten zich onderweg aan bij een groep die al naar Nederland onderweg is en dus gaan ze mee. Ook komen de jongeren naar Nederland met het doel door te reizen naar bijvoorbeeld Engeland. Sommigen jongeren worden tegengehouden door de politie en dan als minderjarige naar de opvang gebracht.