Leefklimaat en stress in detentie
In 2017-2018 is een pilot verricht waarbij maatregelen ter verhoging van de kwaliteit van het leefklimaat zijn ingevoerd in PI Nieuwegein. Het WODC heeft de effecten daarvan onderzocht op zelf-gerapporteerde stress en psychische klachten en op de hoeveelheid stresshormoon cortisol in het haar. Dit gebeurde bij zowel de gedetineerden als penitentiair inrichtingswerkers.
Bevindingen
Een deel van het personeel en gedetineerden scoort relatief hoog op zelf-gerapporteerde stress, vooral gedetineerden die in het (sobere) basisregime verblijven. Het niveau van zelf-gerapporteerde psychische klachten is bij gedetineerden hoog vergeleken met dat van mannen uit de reguliere samenleving. Bij personeel is het niveau vergelijkbaar met dat van de laatstgenoemde groep, al komen slaapproblemen vaker voor. De haarcortisolniveaus van personeel zijn ongeveer even hoog als die bij mannen uit de reguliere samenleving. Dat geldt ook voor de haarcortisolniveaus van de meerderheid van de gedetineerden. Ongeveer 15 procent van de gedetineerden heeft echter een hoog tot zeer hoog haarcortisolniveau.
Leefstijlfactoren lijken een rol te spelen bij stress in detentie. Zo correleert het niveau van zelf-gerapporteerde psychische klachten negatief met de mate waarin een gedetineerde aan sport doet en zien we meer overgewicht bij personeelsleden die meer stress ervaren.
Er is geen effect gevonden van het experimentele leefklimaat op het haarcortisolniveau, op zelf-gerapporteerde stress of op psychische klachten. Noch bij gedetineerden, noch bij personeel. Mogelijk zijn de getroffen leefklimaat-maatregelen niet voldoende om tot verandering in psychische of lichamelijke gezondheid te leiden. Het is echter niet met zekerheid te zeggen of het ontbreken van een dergelijk effect komt doordat er daadwerkelijk geen effect was, of door beperkingen aan het onderzoek.
De belangrijkste beperkingen aan het onderzoek zijn de relatief kleine onderzoeksgroepen en het vanwege de hoge uitstroom van gedetineerden ontbreken van metingen bij dezelfde persoon voor en na de invoer van het experimentele leefklimaat.
Aanbevelingen
Stress en de relatie tussen leefstijlfactoren en stress zijn belangrijk om aandacht aan te besteden in de praktijk en in vervolgonderzoek. Bij gedetineerden gaat het daarbij naast gezondheid om bevordering van de veiligheid in detentie en verbetering van de werking van interventies. Bij penitentiaire inrichtingswerkers is preventie van schadelijke werk-gerelateerde stress essentieel.
De wetenschappelijke literatuur laat zien dat stress het best begrepen en aangepakt kan worden vanuit een bio psychosociaal perspectief. Het is daarom aan te bevelen om bij interventies gericht op stress, biologische en psychologische methoden te combineren.
Lees het volledige rapport Leefklimaat en stress in detentie: Een pilotstudie in PI Nieuwegein.