Onderzoeksprogramma voor evaluatie aanpak weigerende verdachten
Sommige verdachten van een strafbaar feit weigeren mee te werken aan een gedragskundig onderzoek. Met verschillende maatregelen in de zogenoemde weigeraanpak probeert het ministerie van Justitie en Veiligheid deze al jaren bestaande problematiek tegen te gaan. Het WODC heeft de contouren van een onderzoeksprogramma opgesteld om de weigeraanpak te evalueren.
Een gedragskundig onderzoek, ook wel Pro Justitia-onderzoek genoemd, is soms nodig om te bepalen of een psychische stoornis een rol speelde tijdens het plegen van het delict. Als de verdachte weigert mee te werken aan zo’n onderzoek, kan het zijn dat de rechter onvoldoende informatie heeft om behandeling, zoals tbs, op te leggen. Sommige daders van een strafbaar feit krijgen daarmee mogelijk niet de behandeling die zij nodig hebben. Dat is zowel voor de dader als de maatschappij een onwenselijke situatie. De weigeraanpak is dan ook bedoeld om de maatschappij veiliger te maken en om het aantal weigeraars en het effect daarvan terug te dringen
Onderdelen weigeraanpak
De weigeraanpak bestaat uit acht onderdelen:
- de Regeling weigerende observandi in de Wet forensische zorg (Wfz) en de daartoe ingestelde Adviescommissie gegevensverstrekking weigerende observandi (Agwo);
- verlenging observatieperiode Pieter Baan Centrum (PBC);
- evaluatie aangepast weigerbeleid PBC;
- aanscherping begrip ‘stoornis’;
- verduidelijking risicocriterium;
- verbetering kennis en expertise van rechters en officieren van justitie;
- aanpassing van de rechtspositie van tbs-gestelden;
- zorg gedurende en na afloop van detentie.
Onderzoeksprogramma
Het onderzoeksprogramma bestaat uit vijf deelprojecten, waarin onder andere wordt gekeken naar het aantal weigerende verdachten, de aan hen opgelegde straffen en maatregelen en de recidivecijfers na afloop daarvan, de voortzetting van het weigerbeleid in het Pieter Baan Centrum, de Regeling weigerende verdachten en de effecten van de doorgevoerde wetswijzigingen, inclusief de mogelijk ongewenste neveneffecten als zorgmijding en het vernietigen van medische dossiers.
Uitvoering
De definitieve onderzoeksvragen en –methoden worden nog nader uitgewerkt. Het onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd door het WODC, met uitzondering van het deelproject naar de doorgevoerde wetswijzigingen. Dat onderzoek is door Regioplan Beleidsonderzoek uitgevoerd in opdracht van het WODC en gepubliceerd in januari 2023.
Voor de evaluatie worden verschillende kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden ingezet, waaronder interviews met ketenpartners, zoals het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP), Openbaar Ministerie (OM), advocatuur, rechtspraak en behandelaren.
De eindevaluatie wordt verwacht in 2023.