Roma in de knel door ontbrekende documenten
Op dit moment wonen er in Nederland naar schatting enige honderden Roma die geregistreerd staan met nationaliteit onbekend of als staatloos. Deze Roma hebben minder rechten dan personen die wel een nationaliteit hebben. Daarnaast is onrechtmatig verblijf een probleem. De gevolgen hiervan zijn dat Roma bijvoorbeeld niet legaal mogen werken en geen recht hebben op een uitkering. Veel problemen lijken voort te komen uit het ontbreken van documenten, zoals een geboorteaangifte. Het Verwey-Jonker Instituut heeft in opdracht van het WODC een verkennend onderzoek gedaan naar deze groep Roma.
Staatloosheid onduidelijk
De Nederlandse staat heeft een verplichting om staatloosheid terug te dringen, omdat zij twee VN-verdragen heeft ondertekend. Respondenten van het onderzoek - zowel Roma als professionals - weten echter niet altijd goed te benoemen wanneer er sprake is van staatloosheid. Staatloosheid werd vooral in verband gebracht met het ontbreken van documenten en een zwakke verblijfspositie. De respondenten benadrukten vaak dat het hele systeem rondom verblijfsrecht en de geldende voorwaarden te complex en bureaucratisch is.
Verblijfsrecht
Veel problemen rondom de verblijfspositie lijken voort te komen uit het ontbreken van documenten zoals een geboorteaangifte. Als gevolgen van het ontbreken van verblijfsrecht ervaren Roma o.a. als nadelig dat zij niet legaal kunnen werken of geen aanspraak kunnen maken op sociale voorzieningen (inclusief voedselbank). Daarnaast ervaren zij wettelijke belemmeringen om bij hun familieleden met verblijfsvergunning of Nederlands paspoort te kunnen inwonen.
Oplossingsrichtingen
Uit het onderzoek volgt dat het om een complex probleem gaat. De onderzoekers dragen enkele oplossingsrichtingen aan waaronder de volgende:
- De Wet Vaststellingsprocedure Staatloosheid kan voor bepaalde Roma een oplossing bieden om eenvoudiger de status staatloos te krijgen. Het ontbreken van verblijfsrecht bezorgt voor Roma echter meer problemen dan staatloosheid zelf.
- Respondenten, zowel Roma als professionals, geven aan dat Roma een meer outreachende overheid nodig hebben om hen te ondersteunen bij problemen waar zij in hun dagelijkse leven tegenaan lopen. Samenwerking tussen gemeenten en sleutelfiguren uit de Roma gemeenschap kan daarbij helpen.
- Voor het achterhalen van een nationaliteit in een herkomstland van Roma is meer aandacht voor de situatie van Roma in deze herkomstlanden gewenst. Indien deze landen niet willen meewerken aan de identificatie van mensen met een Roma-achtergrond, zou een handzame en meer eenvoudige procedure in Nederland voor het aantonen van bewijsnood voorhanden moeten zijn.
- Binnen gemeenten zou bij de eerstelijnszorg meer aandacht moeten komen voor de erkenning en geboorteaangifte van Roma-kinderen.