Evaluaties lokale aanpak radicalisering en extremisme staan nog in de kinderschoenen
Gemeenten kunnen geld aanvragen bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) voor lokale activiteiten om radicalisering en extremisme tegen te gaan. De betrokken gemeenten en de beperkte evaluaties van die activiteiten zijn over het algemeen positief. Toch kan niet met zekerheid worden geconstateerd dat de activiteiten echt effect hebben gehad, blijkt uit de evaluatie die RAND uitvoerde in opdracht van het WODC. Met concrete hulpmiddelen bieden de onderzoekers gemeenten de kans de evaluatiepraktijk op dit thema te verbeteren. Zo wordt duidelijker wat wel en wat niet werkt in de lokale aanpak van radicalisering, kunnen gemeenten van elkaar leren en kunnen toekomstige activiteiten daarop voortbouwen.
De zogenoemde Versterkingsgelden kunnen gemeenten aanvragen voor verschillende soorten activiteiten in de lokale integrale aanpak van radicalisering, (gewelddadig) extremisme en terrorisme. In 2020 en 2021 zijn bijna 400 gemeentelijke activiteiten gefinancierd met deze gelden.
Vooral ingezet voor kennis verbeteren en weerbaarheid vergroten
Uit het onderzoek blijkt dat gemeenten vooral inzetten op kennisverbetering in de problematiek rond radicaliserende of extremistische personen, groepen en hun drijfveren. Daarmee hopen ze hun aanpak beter te kunnen laten aansluiten bij deze groepen. Op lange termijn verwachten ze daardoor sneller signalen van radicalisering en extremisme te herkennen, zodat doelgerichter kan worden gereageerd. Verder zetten gemeenten vooral in op het vergroten van weerbaarheid onder kwetsbare groepen, zoals via het versterken van sleutelfiguren in de wijk. En op het vroegtijdig ingrijpen bij individuen in het radicaliseringsproces, bijvoorbeeld met de persoonsgerichte aanpak. De meeste activiteiten waren gericht op het voorkomen van religieuze radicalisering, en met name op jihadisme. Wel verschuift de aandacht geleidelijk naar andere vormen van extremisme, zoals links- en rechtsextremisme en radicalisering die samengaat met complottheorieën.
Evaluatiepraktijk verbeteren
Door de complexiteit van de problematiek en de interventies, de gevoeligheid van het onderwerp en de vertrouwelijkheid van informatie, zijn evaluaties op dit thema ingewikkeld en tijdrovend. Dit betekent niet dat grondige evaluatie van deze activiteiten onmogelijk is. Om tot een meer evidence based aanpak te komen, is het nodig dat de doelstellingen voor de besteding van het geld duidelijk zijn geformuleerd. Door de activiteiten zoveel mogelijk te onderbouwen met een duidelijke (wetenschappelijke) beleidstheorie of bewezen effectieve interventies in binnen- of buitenland, ze te koppelen aan meetbare te bereiken resultaten en die systematisch bij te houden, ontstaat een beter beeld van de uitkomsten van activiteiten.