Slachtoffers grootschalige incidenten hebben behoefte aan centraal informatiepunt
Slachtoffers van grootschalige incidenten, zoals de vuurwerkramp Enschede of de vliegramp MH17, kunnen veel en diverse vormen van ondersteuning krijgen in Nederland. De behoefte aan informatie is een van de belangrijke en overkoepelende behoeften van deze groepen slachtoffers. Er komt veel en vaak tegelijkertijd op hen af. Daarom is het wenselijk als er één contactpersoon is, die hen voor een langere tijd persoonlijk ondersteunt en hen informeert en begeleidt in een soms complex proces van informatie, instanties en regelzaken. Dat blijkt uit onderzoek van I&O Research, in opdracht van het WODC.
Het onderzoek is gebaseerd op literatuuronderzoek, expertmeetings en interviews met slachtoffers van de vuurwerkramp Enschede, nieuwjaarsbrand Volendam, tsunami in Indische Oceaan, schietincident Alphen aan den Rijn, vliegramp MH17 en tramaanslag Utrecht.
Persoonlijke kenmerken, context en tijd van invloed op behoeften slachtoffers
Uit het onderzoek komt naar voren dat de behoeften van slachtoffers en de invulling daarvan afhankelijk zijn van zowel de context van het incident als persoonlijke factoren. Ook veranderen deze behoeften naarmate het incident korter of langer geleden plaatsvond. Zo verandert de behoefte aan praktische informatie kort na het incident naar informatie over waarheidsvinding en verantwoordelijkheid voor de ramp in een latere fase. Naast de behoefte aan informatie gaat het om de behoefte aan hereniging en contact met dierbaren, behoefte aan praktische ondersteuning en medische hulp, en de behoefte aan emotionele en sociale steun. Slachtoffers hebben ook behoefte aan erkenning en aandacht voor hun situatie. Sommige slachtoffers hebben voldoende aan erkenning en aandacht uit de eigen sociale omgeving, andere slachtoffers hechten (ook) juist waarde aan maatschappelijke erkenning. En bij sommige incidenten speelt de behoefte aan vervolging en berechting van de verantwoordelijke personen of instanties. Tot slot willen slachtoffers, in alle fasen van het incident, de ruimte krijgen om in alle rust het incident te kunnen verwerken.
Vaak op meer gebieden tegelijk sterke behoefte aan hulp
Deze behoeften komen voor een groot deel overeen met de behoeften van slachtoffers van kleinschalige criminaliteit met grote impact voor het slachtoffer. Maar de andersoortige aard, schaalgrootte en het collectieve karakter van grootschalige incidenten maken dat slachtoffers vaak op meer gebieden tegelijk problemen, verlies en schade ervaren dan andere slachtoffers. Dat betekent dat zij ook op meer gebieden tegelijk een sterke behoefte hebben aan hulp.
Centraal informatiepunt nodig
Het onderzoek laat zien dat er in Nederland veel en diverse vormen van ondersteuning bestaan voor slachtoffers van grootschalige incidenten. Voor alle soorten behoeften die slachtoffers ervaren, wordt ondersteuning geboden. Maar de invulling van deze ondersteuning voldoet niet altijd aan de specifieke behoeften die slachtoffers kunnen hebben op enig moment. Ook blijkt dat de ondersteuning niet altijd alle slachtoffers bereikt die het nodig hebben. Dat komt doordat de ondersteuning is versnipperd onder instanties. Daarnaast hebben slachtoffers het gevoel dat ze zelf bepaalde ondersteuning moeten ontdekken of daar achteraan moeten. De onderzoekers bevelen daarom als aanvullende voorziening aan één centrale instantie of één persoon die slachtoffers voor een langere tijd ondersteunt en hen informeert en begeleidt. Familierechercheurs en casemanagers van Slachtofferhulp vervullen deels al deze rol. Maar deze professionals worden niet bij alle typen grootschalige incidenten ingezet. Ook is de ondersteuning die deze personen bieden niet zo breed als waar de behoeften van slachtoffers liggen.