Weinig online criminaliteit zaken leiden tot opsporing, vervolging en berechting van daders
Uit een onderzoek naar een willekeurige steekproef van 300.000 registraties uit de Basis Voorziening Handhaving (van de Nationale politie) blijkt slechts 1% van de registraties cybercrime te betreffen en 4% gedigitaliseerde criminaliteit. Bij cybercrime gaat het bijvoorbeeld om hacken of ransomware. Voorbeelden van gedigitaliseerde criminaliteit zijn online fraude en online bedreiging. In ongeveer een kwart van de online criminaliteit registraties betreft het een registratie zonder dat er een aangifte is gedaan. In de zaken waarbij wel aangifte is gedaan, is slechts in 10% van de gevallen een verdachte in beeld. Dit wijst op een laag ophelderingspercentage en in combinatie met de zeer beperkte instroom leidt dit ertoe dat slechts weinig zaken van online criminaliteit doorstromen in de strafrechtketen.
Dit onderzoek is uitgevoerd door het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR), in opdracht van het WODC. Naast de in- en doorstroom van online criminaliteit in de jaren 2018-2020 besteedde het onderzoek ook aandacht aan mogelijke knelpunten binnen de strafrechtketen en verbetermogelijkheden.
Lage aangiftebereidheid
De snelle digitalisering van de maatschappij gaat gepaard met een stijging van online gepleegde criminaliteit. Dit zien we terug in onderzoek onder slachtoffers, maar de politieregistraties blijven daar ver bij achter. Uit eerder onderzoek blijkt dat de aangiftebereidheid onder slachtoffers van online criminaliteit over het algemeen lager ligt dan bij slachtoffers van traditionele delicten. Ongeveer 13% van de slachtoffers zegt online criminaliteit te hebben gemeld bij de politie, 8% geeft aan aangifte te hebben gedaan. De bereidheid van slachtoffers om aangifte te doen bij de politie verschilt voor verschillende vormen van online criminaliteit. Bij cybercrime delicten lijkt de aangiftebereidheid lager te liggen dan bij gedigitaliseerde criminaliteit.
Knelpunten
De geïnterviewde experts zien de grootste uitdagingen aan de voorkant van de strafrechtketen, bij de politie. Volgens de experts zou de kwaliteit van de intake van online criminaliteit te wensen overlaten vanwege tekortschietende kennis en expertise van intakemedewerkers van de politie. Omdat regelmatig zou worden volstaan met het opnemen van een melding terwijl een aangifte ook mogelijk zou zijn geweest, wordt de instroom van online criminaliteit in de strafrechtketen beperkt.
Verbetermogelijkheden
De onderzoekers vroegen de experts ook om welke verbetermogelijkheden zij zien in o.a. de aangiftebereidheid, de intake en screening van zaken en de opsporing. Volgens de experts kan een gebruikersvriendelijk online aangiftesysteem de stap om aangifte te doen gemakkelijker maken voor slachtoffers. Verbetering van de kwaliteit van de aangifte kan worden bereikt door training op maat aan te bieden aan intake- en servicemedewerkers. En door het invoeren van landelijke centralisatie bij het clusteren en screenen van aangiften kunnen opsporingskansen van online criminaliteit verbeteren. Via trainingen kunnen (soms onterechte) vooroordelen over de complexiteit van online criminaliteit bij rechercheurs worden verminderd en kan meer bewustwording worden bereikt van de mogelijke ernst van deze vormen van criminaliteit. Overigens stellen de onderzoekers dat het nu moeilijk is zicht te krijgen op online criminaliteit in de politiecijfers. Betere registratie van de verschillende vormen van online criminaliteit kan helpen.