Capaciteitsbehoefte Justitiële Ketens tot en met 2029 geraamd
Het WODC onderzocht in samenwerking met de Raad voor de rechtspraak wat de capaciteitsbehoefte is in de veiligheidsketen en voor de civielrechtelijke en bestuursrechtelijke rechtspraak tot en met 2029. De ramingen zijn gemaakt met het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ) en vormen de basis voor de begroting 2025.
Sinds 2004 publiceert het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) jaarlijks een actualisering van de ramingen van de capaciteitsbehoefte van de justitiële ketens, die gegenereerd worden door het Prognosemodel Justitiële Ketens (PMJ). Dit model omvat de hele veiligheidsketen, de civiele rechtspraak, de bestuursrechtspraak en de civiele rechtsbijstand. Onlangs verscheen onderzoek over hoe het model verder doorontwikkeld zou kunnen worden.
In onderstaande animatie wordt het PMJ nader toegelicht.
Het Prognosemodel Justitiële Ketens, of PMJ, helpt bij het bepalen van de capaciteit die nodig is voor de justitiële ketens. De bevindingen uit PMJ ondersteunen de onderbouwing van een deel van de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. PMJ stelt vragen als: Hoe ziet de instroom en uitstroom eruit? Wat is de invloed van ontwikkelingen in de maatschappij? Wat hebben we nodig voor de intramurale voorzieningen? In deze animatie lichten we toe hoe PMJ op hoofdlijnen werkt.Het model bestaat uit twee delen: ‘de ontwikkelingen in de samenleving’ en ‘de consistentie van de keten’. De ontwikkelingen in de samenleving zijn al die zaken waar justitie geen invloed op heeft, maar die wel gevolgen kunnen hebben voor de instroom. Het model brengt deze ontwikkelingen onder in vier categorieën, namelijk ‘demografische’, ‘economische’, ‘maatschappelijke’ en ‘overige ontwikkelingen’. Het model benoemt de achtergrondfactoren zo concreet mogelijk.Vervolgens beschrijft het model de verbanden tussen deze ontwikkelingen en de criminaliteit of het beroep op rechtshulp en rechtspraak.De consistentie van de keten beschrijft hoe de keten van instroom en uitstroom per onderdeel en hoe de relatie tussen de onderdelen eruitzien.Dat doet het model voor de veiligheidsketen van opsporing, vervolging en berechting tot tenuitvoerlegging van vonnissen, reclassering, gesubsidieerde rechtsbijstand en slachtofferzorg. En dat doet het model voor de civiel- en bestuursrechtelijke keten. Hieronder vallen bijvoorbeeld de civiele rechtspraak en bestuursrechtspraak en de bijbehorende gesubsidieerde rechtsbijstand.PMJ benoemt, stap voor stap, wat de instroom en wat de uitstroom is. De uitstroom van de ene partner is onderdeel van de instroom van een volgende partner in een complex netwerk dat door PMJ wordt beschreven en gewogen.PMJ vergelijkt de verwachte ontwikkelingen in de samenleving en de kennis van de consistentie van de justitiële ketens. Met de uitkomsten daarvan kan dit model het ministerie van Justitie en Veiligheid ondersteunen bij het bepalen van de benodigde capaciteit.
Veiligheidsketen
Het PMJ raamt een toename van 1,2% van het aantal door de politie geregistreerde misdrijven in de periode 2023-2029. Aangezien de bevolking in dezelfde periode naar verwachting stijgt met 0,6%, zal de geregistreerde criminaliteit per hoofd van de bevolking naar verwachting stijgen met 0,6%. Het aantal geregistreerde verdachten blijft in deze periode ongeveer gelijk. Het aantal ondervonden delicten door slachtoffers neemt naar verwachting toe met gemiddeld 4% per jaar. Het aantal ondervonden geweldsdelicten neemt naar schatting toe met ruim 4% per jaar.
De capaciteitsbehoefte van het gevangeniswezen neemt volgens de raming van het model toe met gemiddeld 1% per jaar in de periode 2023-2029, voornamelijk omdat het aantal én de gemiddelde duur van vrijheidsstraffen voor volwassenen licht stijgen. De capaciteitsbehoefte van de forensisch psychiatrische centra (FPC’s) stijgt naar verwachting met gemiddeld 3% per jaar. De instroom van personen met reclasseringstoezicht blijft naar verwachting gelijk in de periode 2023-2029.
Het aantal Halt-verwijzingen blijft naar verwachting ongeveer gelijk in de periode 2023-2029. De instroom van werkstraffen bij de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) stijgt naar schatting met minder dan 1% per jaar. De capaciteitsbehoefte van de justitiële jeugdinrichtingen neemt naar verwachting toe met gemiddeld 1% per jaar.
Civiel- en bestuursrechtelijke rechtspraak
De instroom van dagvaardingen in handelszaken bij de sector civiel van de rechtbanken neemt naar schatting toe met circa 1% per jaar in de periode 2023-2029, terwijl de verzoekschriften in handelszaken met minder dan 1% per jaar zullen toenemen. De instroom van verzoekschriften in familiezaken neemt naar verwachting toe met gemiddeld 1% per jaar in de periode 2023-2029.
Verwacht wordt dat de instroom van dagvaardingen bij de sector kanton van de rechtbanken zal toenemen met gemiddeld 2% per jaar terwijl de instroom van verzoekschriften bij de sector kanton zal afnemen met circa 1% per jaar.
De instroom van belastingzaken in 1e aanleg neemt naar verwachting toe met gemiddeld ongeveer 1% per jaar in de periode 2023-2029. De instroom van overige bestuurszaken zal afnemen met gemiddeld minder dan 1% per jaar.
Beleidsneutrale raming
Demografische, economische, maatschappelijke en overige factoren in de samenleving vormen de basis voor het PMJ. Op basis van de verwachte ontwikkelingen van deze factoren wordt een uitspraak gedaan over de verwachte effecten op de justitiële ketens. De ramingen zijn ‘beleidsneutraal’. Dat wil zeggen dat de ramingen uitgaan van gelijkblijvend beleid, gebaseerd op gegevens tot en met 2022. De crisissituatie in de Oekraïne als gevolg van de oorlog met Rusland kan gevolgen hebben voor de justitiële ketens die nog niet in deze ramingen zijn verwerkt.