Gevolgen van mogelijk duurdere rechtsbijstandsverzekering door uitspraak Europese hof onderzocht
Ruim 40% van de Nederlandse huishoudens, meestal mensen met een middeninkomen, heeft een rechtsbijstandsverzekering. Zij kunnen daardoor een advocaat, vaak in dienst van de verzekering, inschakelen wanneer zij rechtsbijstand nodig hebben. Het Europese Hof van Justitie heeft nu een uitspraak gedaan die mogelijk meer ruimte biedt aan de vrije keuze van een advocaat bij rechtsbijstandverzekeringen. Daarmee bestaat de kans dat de verzekeringen duurder worden, want een externe advocaat is duurder dan een advocaat in dienst. De uitspraak kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. In deze verkenning worden drie scenario’s onderscheiden en gekeken naar de mogelijkheden om de rechtsbijstand betaalbaar te behouden.
Dit verkennende onderzoek, waarbij kennistafels met deskundigen werden georganiseerd, is uitgevoerd door Pro Facto in opdracht van het WODC. Het is belangrijk te kijken naar de gevolgen van de uitspraak, omdat de vrije advocaatkeuze een rechtsbijstandsverzekering duurder maakt. Dat kan ertoe leiden dat mensen hun verzekering moeten opzeggen, waarmee hun toegang tot het recht wordt beperkt. Dit zou met name mensen met een middeninkomen treffen.
Drie scenario’s
De jurisprudentie van het Hof van Justitie kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Het is op dit moment niet met zekerheid te zeggen welke procedures en juridische handelingen exact onder het vrije keuzerecht vallen. Daarvoor zal het vrije keuzerecht zich in de Nederlandse rechtspraak en de rechtspraak van het Hof van Justitie verder moeten uitkristalliseren. De onderzoekers onderscheiden drie mogelijk scenario’s: behoud van de huidige situatie waarin er beperkt keuzerecht is, beperkte uitbreiding van het keuzerecht of uitbreiding tot alle juridische geschillen (zie infographic).
Aanbevelingen
De deskundigen doen een aantal aanbevelingen voor praktische instrumenten om rechtsbijstandsverzekeringen betaalbaar te houden:
- Zorg voor meer inzicht in de redenen voor verzekerden om gebruik te maken van het vrije keuzerecht.
- Verzekeraars zouden verfijndere kostenbeperkende maatregelen in kunnen zetten. Het Nederlandse systeem voor zorgverzekeringen of het Franse systeem voor rechtsbijstandsverzekeringen kan hierbij als inspiratie dienen.
- Kijk naar een vorm van tariefregulering voor de advocatuur. De advocatentarieven zijn in Nederland relatief hoog, waardoor een uitbreiding van het vrije keuzerecht hier vergaande gevolgen kan hebben.
- Denk na over de mogelijkheid om kostenverzekeringen aan te bieden. Hiervoor dienen de kosten van externe advocaten wel transparant en voorspelbaar te zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van prijsafspraken tussen rechtsbijstandsverzekeraars en advocatenkantoren of door tariefregulering door de overheid.