Juridische problemen en toegang tot het recht in kaart gebracht
57 procent van de ondervraagde Nederlanders kreeg in de afgelopen vijf jaar te maken met één of meer juridische problemen. Problemen met de aankoop van producten of diensten, problemen op het werk, problemen in de woonomgeving en geldproblemen kwamen het meest voor. Burgers die maatschappelijk actiever zijn en uitkeringsgerechtigden hebben een grotere kans op problemen. Dat blijkt uit onderzoek van het WODC naar problemen van burgers en de (al dan niet juridische) oplossing die ze daarvoor zoeken.
In De Geschilbeslechtingsdelta brengt het WODC vijfjaarlijks in kaart welke (potentieel) civiel- en bestuursrechtelijke problemen burgers in de afgelopen vijf jaar zijn tegengekomen, hoe zij met deze problemen omgaan en hoe de problemen zijn afgelopen. Ook hun oordeel over het functioneren van het rechtssysteem is onderzocht.
Recht zoeken en rechtshulp
De helft van de burgers met een probleem pakte dit zelf aan zonder gebruik te maken van rechtshulp. Zij deden dit veelal door contact te zoeken met de andere partij in het conflict. Daarnaast is er een kleine groep die geen actie ondernam (11 procent) of een beroep deed op niet-juridische hulp, bijvoorbeeld van zorgverleners of maatschappelijk werk (10 procent). Minder dan een derde raadpleegde een juridisch adviseur, zoals een advocaat, rechtsbijstandsverzekering, de vakbond of het Juridisch Loket. Deze rechtshulp werd over het algemeen goed gewaardeerd. Het wel of niet inschakelen van rechtshulp hing vooral af van het soort probleem en de ernst en complexiteit van het probleem; de kosten van rechtshulp speelden geen belangrijke rol. Bij een klein deel van de problemen werd gebruik gemaakt van mediation (5 procent) of werd de zaak voorgelegd aan een (buiten)gerechtelijke instantie (8 procent), zoals een rechtbank of een geschillencommissie. Voor de meeste problemen zochten mensen dus een oplossing buiten het rechtssysteem.
Afloop
Ten tijde van het onderzoek waren de meeste problemen beëindigd. Een derde van de respondenten kwam er samen met de andere partij uit, al dan niet na het inschakelen van rechtshulp. In andere gevallen nam een instantie een beslissing of lieten mensen het erbij zitten. In sommige gevallen loste het probleem zichzelf op, bijvoorbeeld door een verhuizing of baanwissel. Uiteindelijk gaf een ruime meerderheid (67 procent) aan het vooraf gestelde doel geheel of deels te hebben bereikt.
Trends
Het onderzoek naar (juridische) problemen van burgers wordt sinds 2003 elke vijf jaar herhaald, zodat ook veranderingen over de tijd zijn waar te nemen. In vergelijking met eerdere metingen zijn enkele trends te zien die kunnen wijzen op een verslechterde toegang tot het recht. Het gaat dan om afnemend gebruik van rechtshulp en procedures en een afname in mensen die hun doel bereikten. De vraag in hoeverre deze trends ook wijzen op slechtere toegang tot het recht vergt meer diepgravend onderzoek waarbij uitgebreider kan worden ingegaan op achterliggende oorzaken en overwegingen van rechtzoekenden.
Het onderzoek
Voor het onderzoek is een vragenlijst uit gezet onder een steekproef van leden van het I&O Research Panel en het LISS-panel. Aan het onderzoek deden 5.513 mensen mee, een respons van 63 procent.