Straffen en maatregelen voor jeugdige daders
Voor de ontwikkeling van het aantal jeugdigen dat schuldig is bevonden aan een misdrijf, kijken we naar daders (12-23 jaar) die volgens het strafrecht zijn veroordeeld door het OM of de rechterlijke macht. Daarnaast kijken we naar daders die een Halt-interventie hebben gekregen vanwege een misdrijf. Halt is een buitengerechtelijke afdoening voor jongeren tot 18 jaar. Het aantal jeugdigen met een Halt-interventie is sterker afgenomen dan het aantal jeugdigen met een afdoening door het OM of de ZM in de periode 2018-2023.
Laatste update: september 2024
Aantal minderjarige strafrechtelijke daders daalt, behalve voor cyber- en digitale delicten
In 2022 is het aantal minderjarigen met een Halt-interventie met ongeveer één derde gedaald ten opzichte van 2018. In 2022 gaat het om ongeveer 4.500 jongeren. Het aantal strafrechtelijke daders is eveneens afgenomen: van ongeveer 6.300 in 2018 naar 4.600 in 2023. Dat komt neer op 5,2 minderjarigen per 1.000 leeftijdsgenoten in 2018 en 3,9 in 2023. Hiermee is na 2018 het aantal Halt-jeugdigen harder gedaald dan het aantal minderjarige strafrechtelijke daders. De daling in strafrechtelijke daders is niet uniform voor alle vormen van criminaliteit. Zo nemen drugs- en cybercriminaliteit toe. Bij deze typen criminaliteit gaat het wel om kleine aantallen daders.
Aantal HALT-jeugdigen per 1.000 leeftijdsgenoten
| | 12- tot 16-jarigen | 16- tot 18-jarigen | 12- tot 18-jarigen |
|---|---|---|---|
| 2005 | 11,3 | 8,7 | 10,6 |
| 2006 | 11,2 | 9,0 | 10,6 |
| 2007 | 11,4 | 8,6 | 10,6 |
| 2008 | 10,9 | 7,8 | 10,0 |
| 2009 | 9,7 | 7,4 | 9,1 |
| 2010 | 7,2 | 5,7 | 6,8 |
| 2011 | 6,3 | 5,5 | 6,1 |
| 2012 | 6,3 | 5,9 | 6,3 |
| 2013 | 5,5 | 5,9 | 5,7 |
| 2014 | 5,8 | 6,3 | 6,1 |
| 2015 | 5,7 | 6,5 | 6,0 |
| 2016 | 5,4 | 5,6 | 5,5 |
| 2017 | 5,6 | 6,8 | 6,1 |
| 2018 | 5,1 | 6,7 | 5,8 |
| 2019 | 5,2 | 7,7 | 6,2 |
| 2020 | 4,1 | 6,2 | 5,0 |
| 2021 | 3,5 | 4,6 | 4,0 |
| 2022 | 3,3 | 4,8 | 3,9 |
Ook toename jongvolwassen daders in cybercriminaliteit
Ook het aantal jongvolwassen daders (18-23 jaar) neemt af in deze periode: van ongeveer 18.700 in 2018 naar 13.800 in 2023. Het gaat dan om respectievelijk 17,7 en 12,1 daders per 1.000 leeftijdsgenoten. De daling is uniform voor alle vormen van criminaliteit, met uitzondering van verkeers- en cybercriminaliteit die stijgen.
Aantal jeugdige strafrechtelijke daders per 1.000 leeftijdsgenoten
| | 12- tot 16-jarigen | 16- tot 18-jarigen | 12- tot 18-jarigen | 18- tot 23-jarigen |
|---|---|---|---|---|
| 2000 | 9,8 | 24,4 | 14,5 | 27,3 |
| 2001 | 10,4 | 24,6 | 15,0 | 28,0 |
| 2002 | 11,4 | 26,6 | 16,4 | 30,3 |
| 2003 | 11,7 | 27,8 | 17,0 | 34,0 |
| 2004 | 12,9 | 29,2 | 18,2 | 35,2 |
| 2005 | 14,0 | 31,1 | 19,6 | 35,3 |
| 2006 | 14,8 | 31,9 | 20,4 | 36,6 |
| 2007 | 15,3 | 32,1 | 20,9 | 36,1 |
| 2008 | 15,0 | 31,5 | 20,6 | 35,0 |
| 2009 | 12,8 | 28,8 | 18,2 | 35,4 |
| 2010 | 10,6 | 25,8 | 15,7 | 29,6 |
| 2011 | 9,3 | 23,8 | 14,2 | 28,6 |
| 2012 | 8,1 | 20,9 | 12,3 | 28,8 |
| 2013 | 5,9 | 16,2 | 9,2 | 26,8 |
| 2014 | 4,9 | 13,6 | 7,7 | 24,8 |
| 2015 | 4,3 | 12,3 | 6,9 | 22,1 |
| 2016 | 4,0 | 11,7 | 6,6 | 20,2 |
| 2017 | 4,0 | 11,5 | 6,5 | 18,8 |
| 2018 | 3,1 | 9,2 | 5,2 | 17,7 |
| 2019 | 2,8 | 9,0 | 4,9 | 16,5 |
| 2020 | 2,6 | 7,9 | 4,4 | 14,1 |
| 2021 | 2,8 | 8,2 | 4,6 | 14,4 |
| 2022 | 2,5 | 7,8 | 4,3 | 14,5 |
| 2023 | 2,3 | 7,0 | 3,9 | 12,1 |
Aantal sancties tegen minderjarigen daalt, maar vrijheidsstraffen stabiel
Het aantal OM-sancties tegen minderjarigen is afgenomen in de periode 2018 tot en met 2023: van 2,9 sancties per 1.000 leeftijdsgenoten in 2018 naar 1,9 in 2023. Ook het aantal rechterlijke sancties daalt, van ongeveer 5,0 per 1.000 leeftijdsgenoten in 2018 naar 4,7 in 2023. De daling is daarmee sterker voor OM-sancties dan voor rechterlijke sancties.
Deze daling treedt niet op bij alle vormen van sancties. Zo blijven alle vormen van vrijheidsstraffen en vrijheidsbenemende maatregelen in aantal stabiel of nemen juist toe. Dat geldt ook voor leerstraffen en gedragsbeïnvloedende maatregelen (GBM). De GBM komt in absolute aantallen wel weinig voor.
Aantal OM sancties per 1.000 jeugdigen
| | 12- tot 16-jarigen | 16- tot 18-jarigen | 12- tot 18-jarigen | 18- tot 23-jarigen |
|---|---|---|---|---|
| 2000 | 7,0 | 15,0 | 9,6 | 13,5 |
| 2001 | 7,6 | 16,0 | 10,3 | 14,1 |
| 2002 | 8,6 | 17,1 | 11,4 | 15,8 |
| 2003 | 8,8 | 18,5 | 12,0 | 17,6 |
| 2004 | 9,9 | 19,3 | 13,0 | 19,1 |
| 2005 | 11,4 | 21,0 | 14,5 | 18,9 |
| 2006 | 11,9 | 21,9 | 15,2 | 19,8 |
| 2007 | 12,0 | 21,7 | 15,2 | 19,9 |
| 2008 | 11,3 | 20,8 | 14,5 | 18,6 |
| 2009 | 9,7 | 18,2 | 12,6 | 19,4 |
| 2010 | 8,0 | 16,7 | 10,9 | 15,9 |
| 2011 | 7,0 | 14,4 | 9,5 | 16,4 |
| 2012 | 6,0 | 12,4 | 8,1 | 19,5 |
| 2013 | 4,1 | 9,2 | 5,8 | 17,5 |
| 2014 | 3,4 | 7,6 | 4,7 | 16,8 |
| 2015 | 3,0 | 7,2 | 4,4 | 13,6 |
| 2016 | 2,7 | 6,8 | 4,1 | 13,0 |
| 2017 | 2,8 | 6,5 | 4,1 | 11,6 |
| 2018 | 1,9 | 4,8 | 2,9 | 11,1 |
| 2019 | 1,6 | 4,8 | 2,7 | 9,9 |
| 2020 | 1,6 | 4,5 | 2,6 | 9,2 |
| 2021 | 1,6 | 4,5 | 2,6 | 9,3 |
| 2022 | 1,4 | 4,0 | 2,3 | 9,8 |
| 2023 | 1,2 | 3,2 | 1,9 | 7,6 |
Sancties tegen jongvolwassenen eveneens gedaald
Het aantal OM-sancties tegen jongvolwassenen is afgenomen in de periode 2018 tot en met 2023: van 11,1 sancties per 1.000 leeftijdsgenoten in 2018 naar 7,6 in 2023. Ook de rechterlijke sancties nemen af, van 15,0 per 1.000 leeftijdsgenoten in 2018 naar 11,0 in 2023.
Gesanctioneerde jongeren iets ouder
Over de jaren 2000 tot 2022 is de leeftijd met de meeste gesanctioneerden opgeschoven van 18 naar 19 jaar. Leeftijds-criminaliteitscurves laten tussen 2009-2022 vooral een afname zien onder de jongste leeftijdsgroepen. Dit wijst erop dat, in tegenstelling tot de algemene gedachte, de meeste jongeren die gesanctioneerd zijn voor een misdrijf door OM of de rechter niet jonger, maar iets ouder worden.
Aantal ZM sancties per 1.000 jeugdigen
| | 12- tot 16-jarigen | 16- tot 18-jarigen | 12- tot 18-jarigen | 18- tot 23-jarigen |
|---|---|---|---|---|
| 2000 | 7,5 | 21,7 | 12,1 | 25,8 |
| 2001 | 7,7 | 20,9 | 11,9 | 26,2 |
| 2002 | 8,7 | 24,7 | 13,9 | 27,8 |
| 2003 | 8,8 | 26,7 | 14,7 | 31,8 |
| 2004 | 9,9 | 28,5 | 16,0 | 32,5 |
| 2005 | 10,0 | 29,4 | 16,4 | 32,4 |
| 2006 | 10,2 | 28,4 | 16,2 | 32,5 |
| 2007 | 10,3 | 27,1 | 15,9 | 30,4 |
| 2008 | 10,1 | 26,0 | 15,5 | 29,8 |
| 2009 | 8,1 | 23,8 | 13,4 | 29,1 |
| 2010 | 6,3 | 20,7 | 11,2 | 24,9 |
| 2011 | 5,5 | 20,2 | 10,5 | 23,5 |
| 2012 | 5,4 | 18,6 | 9,8 | 22,5 |
| 2013 | 4,0 | 15,2 | 7,6 | 22,3 |
| 2014 | 3,6 | 12,7 | 6,5 | 20,1 |
| 2015 | 3,1 | 11,1 | 5,7 | 19,3 |
| 2016 | 2,9 | 10,7 | 5,5 | 17,0 |
| 2017 | 2,9 | 10,7 | 5,6 | 16,6 |
| 2018 | 2,6 | 9,5 | 5,0 | 15,0 |
| 2019 | 2,6 | 9,3 | 5,0 | 14,5 |
| 2020 | 3,1 | 10,8 | 5,8 | 15,7 |
| 2021 | 2,7 | 8,7 | 4,8 | 12,7 |
| 2022 | 2,7 | 9,8 | 5,1 | 13,9 |
| 2023 | 2,6 | 8,8 | 4,7 | 11,0 |
Genuanceerder beeld ontwikkelingen jeugdcriminaliteit
De cijfers van het OM en de rechterlijke macht over jeugdige daders met een sanctie geven een beeld van een deel van de werkelijke jeugdcriminaliteit. Jeugdige verdachten die -na aanhouding door de politie- niet vervolgd of veroordeeld zijn, vallen hier buiten. Net als jongeren die zelf aangeven delicten te hebben gepleegd, zonder dat de politie dat heeft gesignaleerd. Een genuanceerder beeld van de ontwikkelingen in de jeugdcriminaliteit op basis van meerdere bronnen geven we in de volledige Monitor Jeugdcriminaliteit.